Full title: Perspectives of Bamar Majority Political Parties on the Future Federation of Myanmar (In Burmese)
By Chandra, PPK and Saoirse Gawlu
Our research group was formed in mid-2020 around a common interest in federalism in Myanmar—a territory shared between the Bamar majority (making up approximately 60% of the population) and ethnic minority groups. Many ethnic political parties and armed organisations (EAOs), representing communities living mostly in the country’s border areas, have been fighting to achieve a genuine federal system since independence from the British in 1948. Under a federal system, authority would be shared between the central government and state or regional governments. Many scholars and observers believe federalism to be the best political system for Myanmar. According to Williams and Sakhong (2005), for instance, Myanmar’s political crisis and decades-old civil war can only be resolved through federalism. It is the ultimate solution that could guarantee self-determination for every state and region and democratic rights for all citizens.
There are various forms of federalism: territorial or non-territorial (depending on whether constituent units are based on territories/regions or ethnic groups/communities); asymmetric or symmetric (determined by whether constituent units have equal powers or not); cooperative or dual (based on how power is divided between the central government and state/regional governments); and so on. Another crucial distinction lies with the process through which a particular federation is formed. Coming-together federalism is usually the result of negotiations where a larger unit is made by linking formerly self-determining territories with the intention of sharing autonomy but retaining their uniqueness (Riker, 1964). The self-governance of subnational units (local and regional) in these federated states is typically guaranteed in the constitution (Lijphart, 1985, as cited in Bonoli, Natili & Trein, 2018). On the contrary, holding-together federations are formed when “a former unitary state comes to the decision to divide its powers between the national government and constituent sub-units” (Bonoli, Natili & Trein, 2018, p. 58). In such cases, the constitutionally assured autonomy of subnational units tends to be lower than in coming-together federations (Lijphart 1985, as cited in Bonoli, Natili &Trein, 2018).
Even though non-Bamar ethnic groups have been consistently demanding federalism, using terms like “autonomy”, “ethnic equality” and “self-determination”, discussions about the practicalities of a Myanmar federation have so far been overlooked. In particular, while Bamar political actors and majority parties have had a huge influence on the country’s peace process and on initiating political change, there is too little information about their perspectives on what federalism in Myanmar would be like. Thus, our team decided to investigate how Bamar majority political parties have perceived and envisioned the future federation of Myanmar since the country’s independence until today.
The Military’s Betrayal of the Post-Independence Federalism Dream
Demands for federalism in Myanmar started with the independence movement. The Panglong Agreement of 1947 was an agreement between representatives of the Bamar majority and ethnic minority territories to fight for independence from the British Empire and to form Pyidaungsu Burma—the Union of Burma. Signatories of the Panglong Agreement were the leaders of Burma Proper, the Kachin hills, the Chin hills and the Shan states, which were separately administered territories with different constitutions written by the colonial power (Williams & Sakhong, 2005). The Panglong Agreement contained the promise to maintain equality between the partner nations by preserving self-determination and assuring political rights. It was an agreement between four territories—rather than four ethnicities [1]—to form a coming-together federal arrangement.
To this end, General Aung San from the interim Government of Ministerial Burma and respective ethnic leaders began designing a new constitution. Unfortunately, General Aung San was assassinated and the promises of this coming-together federal arrangement could not be implemented. Instead, right after gaining independence from the British, Burma’s judicial, executive and legislative powers became controlled by the Bamar majority, since the 1947 Constitution did not include any elements of federalism. From the perspective of the ethnic minorities, the Bamar leaders thus violated the Panglong Agreement. Since then, ethnic minorities have demanded a federal system in accordance with the essence of the 1947 Panglong Agreement. Importantly, key aspects of the full administrative autonomy promised in the agreement—equality, self-determination, voluntary cooperation and the right to secession—can only be achieved through a coming-together federal arrangement.
However, the federal movement was rapidly suppressed by the Tatmadaw, which led to a coup from its leader, General Ne Win, in 1962. Ne Win misinterpreted and propagandized federalism as secession and disintegration of the union and presented the coup as a way to prevent this from happening (Siegner, 2019, p. 120). This is how Burma ended up being a unitary state built by the Bamar majority. Since the military has largely benefited from this arrangement, they have continuously brainwashed the Bamar population to believe that federalism is only good for the minority ethnic nationalities and that it could lead to civil war and all kinds of conflict. The military junta labelled anyone talking about secession and federalism as traitors of the nation. Therefore, while the country’s EAOs have engaged in decades-long conflict with the Tatmadaw for the purposes of federalism, for most Bamar people and Bamar political parties—even pro-democracy ones—the topic of federalism has remained taboo for most of Myanmar’s history.
Bamar-led Democratization Attempts: A Democracy without Federalism?
The democracy movement, largely led by the Bamar-dominated National League for Democracy (NLD) and the ethnic-led federal movements became stronger and reached a peak in the late 1980s after the military regime harshly oppressed the 1988 uprising. The regime struggled against the demands for political transition by pro-democracy and federal groups as well as from the international community. Hence, formal and informal negotiations between the military regime and opposition groups began. As a result, a new constitution was introduced in 2008 to please the opposition groups and the international community by providing for a gradual political transition towards democracy. Yet, power was still highly centralized, militarized and the constitution was far from federal. Quite the opposite, the 2008 Constitution maintained a unitary system (Siegner, 2019, p. 18).
After the 2010 general elections and under U Thein Sein’s quasi-civilian government, a series of reforms started to decentralize the country. Like federalism, decentralisation is a method of dividing power between institutions at central and sub-national levels. 14 state and region Hluttaw (governments) were formed, including in seven new ethnic states, along with parliaments at both national and sub-national levels. However, the authority of sub-national governments is still derived from the central government. For instance, under the 2008 Constitution, selecting the Chief Ministers for the states and regions is mainly in the hands of the President: he or she can even choose a Hluttaw member who was not elected for that role. In other words, Chief Ministers at the sub-national level can be chosen by the central government without considering local people’s desires (Ninh & Arnold, 2016, p. 227). This shows that ethnic groups still do not have sufficient autonomy while power is greatly monopolized by the central government and the military. As such, the post-2010 decentralization reforms were not thorough enough to satisfy the demands of Myanmar’s ethnic nationalities.
In the 2015 general election, the NLD won a landslide victory and continued the ongoing peace process by organizing the 21st Century Panglong conference. Building a country based on the concepts of democracy and federalism was generally agreed on at the second session of the conference on May 24, 2017 by respective stakeholders, including the Tatmadaw and EAOs (Kipgen, 2017). Yet, the word federalism remained politically sensitive to the Bamar majority political parties such as the military backed Union Solidarity and Development Party (USDP), the People’s Pioneer Party, the People’s Party and even the NLD. Although the NLD used a term translated as “democracy federal”, it refused to put the word “federal” first—a choice that clearly reflected the government’s priority (Nang Seng Raw & San Nay Thway, 2020). Moreover, despite a general agreement on federalism, each stakeholder’s perspectives on the detailed characteristics of federalism continued to be a source of debate. These heated discussions produced a lot of contention, which eventually led to the continued deadlock of the peace process, since it became obvious that the Tatmadaw would only allow a centralized holding-together federal arrangement.
All in all, the Bamar-led democratization process has failed to uphold ethnic minorities’ vision for political change and federalism, and this should be acknowledged as one of the weaknesses of this process. Indeed, federalism and democracy should not be considered separately. Both systems are needed, could be applied in Myanmar and would be good for both majority and minority groups. After the February 2021 military coup, it remains to be seen whether ethnic minorities’ long-lasting federal dream can become a reality in the near future. Could ethnic minorities and pro-democracy Bamar forces unite around a common vision for the future federation of Myanmar?
Moving Forward: What Kind of Federalism?
Despite relative progress with the 21st Century Panglong conference, we found that neither Bamar political parties/Tatmadaw nor minority political and armed groups have expressed specific details of the federal system they would like to build. To understand how a federal arrangement could be practically implemented, our research aimed at uncovering the positions and interests of Bamar majority political parties. However, the implementation of our research project, and more specifically data collection, was halted by the February 1st military coup. Paradoxically, with the coup we saw that, in our surroundings and our own political circles, federalism started to gain more attention and became equally important to democracy.
Ethnic minorities residing in both “mainland” Myanmar and the seven states actively demonstrated against the coup. Their demands during the protests were ambitious, including abolishing the 2008 Constitution, building a federal union and gaining self-determination (Fishbein & Kyaw Hsan Hlaing, 2021). These demands echoed the voices of the ethnic armed groups. Most of the EAOs, especially the Kachin Independence Army (KIA) and Karen National Union (KNU), have been fighting the Myanmar military with increasing intensity since the coup. They also provide shelter and food for Bamar people who come to EAO controlled areas in search of refuge. In addition, EAOs are also providing combat training to the People’s Defence Force (PDF) composed of youths from central Myanmar (Cabot, 2021). The PDF was initially formed as the seed of a future federal army of Myanmar (Al Jazeera and news agencies, 2021). Every action and speech made by ethnic minority groups showed that they want to gain increased autonomy and self-determination in line with the 1947 Panglong Agreement.
Yet, right after the coup, none of the Bamar majority political parties had published their explicit opinions on federalism. Their initial demands—echoed by slogans in streets protests—focused on “Suu, Yway, Hlut”: 1) to immediately release Aung San Suu Kyi and all political prisoners who had been unjustly detained, 2) to recognize the election result and 3) to convene a parliamentary meeting. Only after collective pro-democracy groups inclusive of ethnic minorities stressed the need for a federal democratic union did the Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw (CRPH; the parliament created by ousted NLD elected members) start to voice their demands for federalism.
On March 31, the CRPH revoked the 2008 Constitution and released the ‘Federal Democracy Charter’ (The Irrawaddy, 2021). The federal charter stresses eradicating the root causes of the conflicts by collaborating with all ethnicities to build a federal democratic union which grants equal rights, freedom, justice, self-determination, mutual recognition, respect, friendship, support and solidarity. The charter declared it “essential to implement once again the Panglong Agreement, Panglong Commitment and Panglong Principle which are the original convention of the Union in order to build [a] peaceful and prosperous Federal Union” (Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw, 2021, p. 8). Many welcomed the big shift in commitment to building a federal union; however, some ethnic groups were still sceptical of it since similar promises and agreements have been violated many times before. Despite being listed as members of the charter, a number of EAOs welcomed it only reluctantly, while others were openly sceptical of it. It remains to be seen whether the interim National Unity Government (NUG), established by the charter, will succeed in uniting all ethnicities of Myanmar over its first draft of the federal union constitution, to be released in December 2021 (Saw Thonya, 2021).
In conclusion, we came to see that both the Bamar-majority pro-democracy groups and minority autonomy-seeking ethnic groups are generally raising the need for a federal system. Although each of these democratic forces have different political agendas, they all could unite to achieve a federal democratic union. Yet, thus far, none of the actors have clearly expressed which kind of federalism they are fighting for and there remains some contention about the specific arrangements required to develop a federal system of government for Myanmar. Professor David Williams, of the Center for Constitutional Democracy at Indiana University Bloomington, has stated that Myanmar cannot adopt other countries’ federal models due to its uniqueness, so it is necessary to design a federal model which best fits Myanmar, although this might take a lot of time and focus (Ministry of Education, National Unity Government of Myanmar, 2021, 1:44;15). While the 1947 Panglong Agreement can serve as a starting point, the effects of decades of military rule, conflict and migration, as well as of the recent coup d’état, must be acknowledged and carefully considered. It is essential to have a clear understanding of what kind of federalism and arrangements are preferred by each state and region as well as by armed groups in order to unite all communities and territories. To successfully build the future federation of Myanmar, Bamar majority groups must work together with ethnic groups to clarify and formulate their desired federal model.
Notes
Since these territories had been occupied as independent countries (Williams & Sakhong, 2005), their respective representatives can be regarded as representatives of all its peoples, regardless of their ethnicity or other demographic markers.
References
Al Jazeera and News Agencies. (2021, May 6). Myanmar’s anti-coup bloc to form a ‘defence force’. Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2021/5/6/myanmars-anti-coup-bloc-to-form-a-defence-force
Bonoli, G., Natili, M. and Trein, P. (2018). A federalist’s dilemma: Trade-offs between social legitimacy and budget responsibility in multi-tiered welfare states. Journal of European Social Policy, 29(1), 56−59. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0958928718781294
Cabot, C. (2021, April 14). Myanmar ethnic groups unite in fight against army, sights set on federal rights. France 24.https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210414-myanmar-ethnic-groups-unite-in-fight-against-army-sights-set-on-federal-rights
Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw. (2021). Federal Democracy Charter Part – I. https://crphmyanmar.org/wp-content/uploads/2021/04/Federal-Democracy-Charter-English.pdf
Fishbein, E. & Kyaw Hsan Hlaing. (2021, March 29). Protests unite Myanmar’s ethnic groups against common foe. Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2021/03/29/myanmar-protests-coup-ethnic-groups-military-federal-democracy/
Kipgen, N. (2017, June 5). Challenges of Myanmar’s Peace Process. The Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1262623/challenges-of-myanmars-peace-process
Ministry of Education, National Unity Government of Myanmar. (2021, July 3). MoE, NUG online education public lecture series-II: Federalism, ethnic conflict and Myanmar. [Video]. Youtube. https://youtu.be/iSgqrz5-_Xc
Nang Seng Raw & San Nay Thway. (2020). Bridging the gap: Understanding different interpretations of key terminology in Myanmar’s peace process. Peace Leadership and Research Institute, Thabyay Education Foundation.
Ninh, K. N. B., & Arnold, M. (2016). Decentralization in Myanmar: A Nascent and Evolving Process. Journal of Southeast Asian Economies, 33(2), 224–241. http://www.jstor.org/stable/44132303
Riker, W. H. (1964). Federalism: origin, operation, significance. Little, Brown & Co.
Saw Thonya. (2021, May 24). Draft Federal Union Constitution to be finalized in December. Burma News International. https://www.bnionline.net/en/news/draft-federal-union-constitution-be-finalized-december
Siegner, M. (2019). In search of the Panglong spirit: The role of federalism in Myanmar's peace discourse. Hanns Seidel Foundation Myanmar Office.
The Irrawaddy. (2021, April 5). Shadow Government Outlines Federal Union Plan for Myanmar’s Future. https://www.irrawaddy.com/news/burma/shadow-government-outlines-federal-union-plan-myanmars-future.html
Williams, D. C. & Lian H. Sakhong. (2005). Designing federalism in Burma. UNLD Press. https://www.repository.law.indiana.edu/facbooks/122
အနာဂတ် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်အပေါ် ဗမာအများစုပါဝင်သည့် နိုင်ငံရေးပါတီများ၏ သဘောထားအမြင်များ
ချန်ဒရာ၊ ပီပီကေ နှင့် ဆာရှာဂေါ်လူ
စာရေးသူတို့ သုတေသနအဖွဲ့သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့်ပတ်သက်၍ ဘုံစိတ်ဝင်စားမှု ရှိသဖြင့် ၂၀၂၀ နှစ်လယ်ပိုင်းလောက်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည် - မြန်မာနိုင်ငံသည် ဗမာအများစု (နိုင်ငံ့လူဦးရေ၏ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ပါဝင်သည်) နှင့် လူနည်းစု တိုင်းရင်းသား လူမျိုးစုများ အတူ မှီတင်း နေထိုင်လျက် ရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပါသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှလက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေး ရသည့် အချိန်ကစ၍ ဒေသခံတိုင်းရင်းသား နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများ (EAOs) သည် နယ်စပ်ဒေသများတွင် အများဆုံး နေထိုင်သော လူမှုအသိုက်အဝန်းများကို ကိုယ်စားပြုကာ စစ်မှန်သော ဖက်ဒရယ်စနစ် ရရှိရန် တိုက်ပွဲဝင်လျက်ရှိပါသည်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်အရ ဗဟိုအစိုးရနှင့် ပြည်နယ် သို့မဟုတ် တိုင်းဒေသကြီး အစိုးရများကြား လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ခွဲဝေပေးရပါမည်။ ပညာရှင်များနှင့် ပြင်ပလေ့လာသူ အများစုက ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အကောင်းဆုံးနိုင်ငံရေးစနစ်အဖြစ် ယုံကြည် လက်ခံထား ကြသည်။ ဥပမာအနေဖြင့် ဝီလီလျံ နှင့် ဆာခေါင်း (၂၀၀၅) တို့၏အဆိုအရ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းနှင့် ဆယ်စုနှစ်ချီ သက်တမ်းရှိသည့် ပြည်တွင်းစစ်မီးကို ဖက်ဒရယ်စနစ်အားဖြင့်သာလျှင် ငြိမ်းသတ်ဖြေရှင်း နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီး အားလုံးအတွက် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်နှင့် နိုင်ငံသား အားလုံးအတွက် ဒီမိုကရက်တစ်အခွင့်အရေးများ ရရှိစေရန် အာမခံချက်ပေးနိုင်သည့် အန္တိမအဖြေ ဖြစ်ပါသည်။
ဖက်ဒရယ်စနစ်ပုံစံများတွင် ဥပမာအားဖြင့် နယ်မြေဒေသကို အခြေပြုသော သို့မဟုတ် နယ်မြေဒေသ ကို အခြေမပြုသော ဖယ်ဒရယ်စနစ် (မဲဆန္ဒနယ် (ပြည်နယ်)များကို သတ်မှတ်ရာတွင် အခြေပြုသည့် နယ်မြေ/ဒေသများ သို့မဟုတ် တိုင်းရင်းသားအုပ်စု/လူမှု အသိုက်အဝန်းများ အပေါ် မူတည်သော)၊ အချိုးမညီသော သို့မဟုတ် အချိုးညီသော ဖက်ဒရယ်စနစ် (ပြည်နယ်များ တန်းတူညီမျှ လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာ ရရှိမှု ရှိ၊မရှိအပေါ် မူတည်သော)၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သော သို့မဟုတ် ဒွန်တွဲတည်ရှိသော ဖက်ဒရယ်စနစ် (ဗဟိုအစိုးရနှင့် ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီးအဆင့်များကြား လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ခွဲဝေမှုအပေါ် မူတည်သော) အစရှိသည့် ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိပါသည်။ နောက်ထပ်အရေးပါသည့်ပုံစံမှာ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတစ်ခု ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်သည့် ဖြစ်စဉ်ပေါ် မူတည်နေပါသည်။ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်သည့် ဖက်ဒရယ်စနစ် (Coming-together federalism) သည် ယေဘုယျအားဖြင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများမှ ထွက်ပေါ်လာသည့် ရလဒ်တစ်ခု ဖြစ်ပြီး မူလက ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ နယ်မြေဒေသများကို တစုတစည်းတည်းပေါင်းစည်း၍ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာကို ခွဲဝေသော်လည်း ၎င်းတို့၏ အများနှင့်မတူ တစ်မူ ထူးခြားသောအစဉ်အလာများကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်သည့် ပြည်ထောင်စုကြီး တစ်ခု ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခြင်း ဖြစ်ပါသည် (Riker, ၁၉၆၄)။ ယေဘုယျအားဖြင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ထိုဗဟိုအစိုးရအောက်၌ ပေါင်းစည်းထားသည့် ပြည်နယ်များအတွက် ဒေသဆိုင်ရာ (ဒေသန္တရနှင့် တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရအဆင့်) စီမံအုပ်ချုပ်ပိုင်ခွင့် ပေးအပ်ထားပါသည် (Lijphart, ၁၉၈၅၊ Bonoli, Natili & Trein၊ ၂၀၁၈ မှ ကိုးကားသည်)။ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် “မူလ တပြည်ထောင်စနစ်မှ ဗဟိုအစိုးရနှင့် ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသ အစိုးရများကြား လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာများ ခွဲဝေပေးရန် လိုအပ်လာသည့်အချိန်တွင်” အတူပေါင်းစည်းနေထိုင်သည့် (Holding-together) ပြည်ထောင်စု ဖြစ်ပေါ်လာပါသည် (Bonoli, Natili & Trein၊ ၂၀၁၈၊ စာ-၅၈)။ ထိုကဲ့သို့ အခြေအနေများတွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသအစိုးရများ၏ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်အာဏာသည် အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်သည့်ဖက်ဒရယ်စနစ်ထက် ပိုနည်းပါးပါသည် (Lijphart ၁၉၈၅၊ Bonoli, Natili &Trein၊ ၂၀၁၈ မှ ကိုးကားသည်)။
ဗမာမဟုတ်သော တိုင်းရင်းသား အုပ်စုများသည် “ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်”၊ “တိုင်းရင်းသားများ တန်းတူအခွင့်အရေးရရှိရေး” နှင့် “ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်” စသည့် စကားရပ်များကို အသုံးပြု၍ ဖက်ဒရယ်စနစ် ဖြစ်ပေါ်လာစေရန် အစဉ်တစိုက် တောင်းဆိုလျက် ရှိသော်လည်း ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် လက်တွေ့ဖြစ်လာနိုင်ခြေများနှင့် ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးပြောဆိုရန် လျစ်လျူရှုထားနေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် ဗမာနိုင်ငံရေး အင်အားစုများနှင့် အင်အားကြီးပါတီများသည် နိုင်ငံအတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်နှင့် နိုင်ငံရေး အရွေ့ တစ်ခုအစပြုရေးအတွက် လွှမ်းမိုးမှုများစွာ ရှိစေကာမူ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်လိုသည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်အပေါ် ၎င်းတို့၏ သဘောထားအမြင်များနှင့်စပ်လျဉ်း၍ သတင်း အချက်အလက်များမှာ မရှိသလောက် အလွန်နည်းပါးပါသည်။ ဤအကြောင်းကြောင့် စာရေးသူတို့ အဖွဲ့သည် နိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရပြီးသည့်အချိန်ကစ၍ ယနေ့အထိ ဗမာအများစုပါဝင်သော နိုင်ငံရေးပါတီများ၏ အနာဂတ်ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖြစ်ပေါ်လာရေး သဘောထားအမြင်များနှင့် မျှော်မှန်းချက်များကို လေ့လာဖော်ထုတ်ရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြပါသည်။
လွတ်လပ်ရေးအလွန် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတည်ထောင်ရေးကတိသစ္စာကို တပ်မတော်မှ ဖောက်ဖျက်ခြင်း
မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖြစ်ပေါ်ရေးတောင်းဆိုမှုများမှာ လွတ်လပ်ရေးလှုပ်ရှားမှုနှင့်အတူ စတင်လာခဲ့ပါသည်။ ၁၉၄၇ ပင်လုံစာချုပ်သည် လူများစု ဗမာကိုယ်စားလှယ်များ နှင့် လူနည်းစု တိုင်းရင်းသား ဒေသများ အကြား ဗြိတိသျှအင်ပါယာ လက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေးရရှိရန် အတူတိုက်ပွဲဝင်၍ ပြည်ထောင်စုဗမာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ရန် ပဋိညာဉ်ပြုခဲ့သည့် စာချုပ်တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ပင်လုံစာချုပ်တွင် သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးကြသူများမှာ ဗမာပြည်မနှင့် ကိုလိုနီအာဏာစနစ်အောက်၌ ရေးဆွဲခဲ့သော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေများဖြင့် သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သော နယ်မြေဒေသများဖြစ်သည့် ကချင် တောင်တန်းဒေသ၊ ချင်း တောင်တန်းဒေသနှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့မှ ခေါင်းဆောင်များဖြစ်ပါသည် (Williams & Sakhong၊ ၂၀၀၅)။ ပင်လုံစာချုပ်အရ ပြည်ထောင်စုအတွင်း အဖွဲ့ဝင်ပြည်နယ်များအဖြစ်ပါဝင်သော တောင်တန်း ဒေသများ၏ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နှင့် နိုင်ငံရေးအခွင့်အရေးများကို အပြည့်အဝ ပေးအပ်ခြင်းဖြင့် အားလုံး တန်းတူရည်တူခံစားခွင့် ရရှိစေရန် ကတိကဝတ် ပါဝင်ပါသည်။ ၎င်းသည် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစု [၁] လေးခုကြားထက် နယ်မြေဒေသလေးခုအကြား၌ အတူယှဉ်တွဲတည်ဆောက်သည့် ဖက်ဒရယ်အစီအမံ တစ်ရပ် ဖြစ်ပေါ်လာစေရန် သဘောတူညီမှုတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။
အကျိုးဆက်အနေဖြင့် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ဦးဆောင်သော ဗမာပြည်မ ကြားဖြတ်အစိုးရနှင့် သက်ဆိုင်ရာ တိုင်းရင်းသား ခေါင်းဆောင် အသီးသီးတို့သည် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသစ်တစ်ရပ် စတင်ရေးဆွဲခဲ့ကြသည်။ ဝမ်းနည်းဖွယ်ရာမှာ ဗိုလ်ချုပ်ဆောင်ဆန်းသည် လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရပြီး ထိုအတူယှဉ်တွဲနေထိုင်သည့် ဖက်ဒရယ်အစီအမံ တစ်ရပ် ဖြစ်ပေါ်လာရေး ကတိကဝတ်လည်း အကောင်အထည် ဖော်နိုင်ခြင်း မရှိတော့ပေ။ ထိုအစား ဗြိတိသျှထံမှ လွတ်လပ်ရေးရပြီးသည်နှင့် လူများစုဗမာတို့က နိုင်ငံ၏ ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေးအာဏာများကို ထိန်းချုပ်ခဲ့ကြသည်၊ ဤသို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ ၁၉၄၇ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်အခြေခံသော အစိတ်အပိုင်းများ မပါဝင်သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုကဲ့သို့လုပ်ဆောင်ခြင်းကြောင့် လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားတို့အမြင်တွင် ဗမာခေါင်းဆောင်များသည် ပင်လုံစာချုပ်ကို ဖောက်ဖျက်သည်ဟု လက်ခံခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်ကစ၍ လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားများသည် ၁၉၄၇ ပင်လုံစာချုပ် အနှစ်သာရနှင့်အညီ ဖက်ဒရယ်စနစ် အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ရန် တောင်းဆိုလျက်ရှိပါသည်။ အရေးကြီးသည်မှာ ထိုစာချုပ်တွင် ပဋိညာဉ်ပြုထားသည့် ကိုယ်ပိုင်စီမံအုပ်ချုပ်ခွင့် အပြည့်အဝရရှိရေး အဓိကလက္ခဏာရပ်များ ဖြစ်သော တန်းတူညီမျှမှု၊ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်၊ ဆန္ဒအလျောက်ပူးပေါင်းပါဝင်ခြင်းနှင့် ခွဲထွက်ခွင့်တို့သည် အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်သည့် ဖက်ဒရယ်အစီအမံအားဖြင့်သာလျှင် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။
သို့ရာတွင် ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း ဦးဆောင်သော တပ်မတော်မှ အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ဖက်ဒရယ်စနစ် ဖော်ဆောင်ရေး လှုပ်ရှားမှုသည် တစ်ခဏချင်း ဖိနှိပ်ခံခဲ့ရသည်။ နေဝင်းသည် ဖက်ဒရယ်စနစ် ကို ပြည်ထောင်စုမှ ခွဲထွက်ရေးနှင့် ပြည်ထောင်စုပြိုကွဲပျက်စီးစေမည့်အရာအဖြစ် လွဲမှားစွာပုံဖော်၍ ဝါဒဖြန့်ခဲ့ ပြီးနောက် ထိုသို့မဖြစ်ပေါ်စေရန် ကြိုတင်တားဆီးသည့်အနေဖြင့် အာဏာသိမ်းခြင်းဖြစ်ကြောင်း အယုံသွင်းခဲ့ ပါသည် (Siegner၊ ၂၀၁၉၊ စာ-၁၂၀)။ ထိုနည်းအားဖြင့် လူများစုဗမာတို့ တည်ဆောက်ခဲ့ကြသော တပြည်ထောင်စနစ် ကျင့်သုံးသည့် ဗမာပြည် ဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ တပ်မတော်သည် ထိုအစီအမံမှ များစွာ အကျိုးအမြတ်ရရှိသောကြောင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်သည် လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားလူမျိုးများအတွက်သာ အကျိုးရှိပြီး ပြည်တွင်းစစ်နှင့် ပဋိပက္ခမျိုးစုံ ဖြစ်ပွားစေနိုင်ကြောင်း အယူဝါဒများကို ဗမာပြည်သူများ ယုံကြည်လက်ခံစေရန် ဦးနှောက်ထဲ အလျဉ်မပြတ် ရိုက်သွင်းခဲ့ကြပါသည်။ စစ်အစိုးရသည် ခွဲထွက်ရေးနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်အကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောသူတိုင်းကို နိုင်ငံတော်သစ္စာဖောက်များအဖြစ် သမုတ်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံအတွင်းမှ EAO များသည် ဖက်ဒရယ်စနစ်အကောင်အထည်ဖော်ရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် တပ်မတော်နှင့် ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာကြာ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားနေသော်လည်း ဒီမိုကရေစီထောက်ခံသော ဗမာများနှင့် ဗမာ့နိုင်ငံရေးပါတီအများစုသည်ပင် မြန်မာ့သမိုင်းကြောင်း တစ်လျှောက်တွင် အများအားဖြင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်အကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်းမရှိဘဲ ရှောင်ကြဉ်ခဲ့ကြသည်။
ဗမာတို့ဦးဆောင်သည့်ဒီမိုကရေစီဖော်ဆောင်ရေးကြိုးပမ်းမှုများ - ဖက်ဒရယ်မူများကို အခြေမခံသည့် ဒီမိုကရေစီစနစ်?
၁၉၈၀ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်း ကာလများ၌ စစ်အစိုးရက ၁၉၈၈ အရေးအခင်းတွင် ရက်စက်စွာ နှိမ်နင်းခဲ့ပြီးနောက် ဗမာအများစု ပါဝင်သည့် အမျိုးသားဒီမိုကရေစီအဖွဲ့ချုပ် (NLD ) မှ အဓိကဦးဆောင်သည့် ဒီမိုကရေစီ ဖော်ဆောင်ရေး လှုပ်ရှားမှုနှင့် တိုင်းရင်းသားတို့ဦးဆောင်သည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖော်ဆောင်ရေး လှုပ်ရှားမှုများသည် ပို၍ အားကောင်းလာပြီး အထွတ်အထိတ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့ပါသည်။ အစိုးရသည် ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ် ထောက်ခံသော အုပ်စုများမှသာမက နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝန်း၏ နိုင်ငံရေး အသွင်ကူးပြောင်းရေး တောင်းဆိုချက်များကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး အပြင်းအထန် ကြိုးပမ်းခဲ့ရပါသည်။ ဤအကြောင်းကြောင့် စစ်အစိုးရနှင့် အတိုက်အခံအုပ်စုများကြား တရားဝင်နှင့် အလွတ်သဘော စေ့စပ်ညှိနှိုင်း ဆွေးနွေးမှုများ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသည်။ ထိုရလဒ်အဖြစ် အစိုးရသည် ဒီမိုကရေစီစနစ် ဖြစ်ပေါ်လာရေး အတွက် တဖြည်းဖြည်းနှင့် နိုင်ငံရေး အသွင်ကူးပြောင်းခြင်းအားဖြင့် အတိုက်အခံအုပ်စုများနှင့် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းကို ကျေနပ်နှစ်သိမ့်စေရန်အလို့ငှာ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသစ်တစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။ သို့ရာတွင် ဗဟိုအစိုးရမှ အာဏာချုပ်ကိုင်နေဆဲဖြစ်ပြီး စစ်ပုံသွင်းထား၍ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေသည် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖော်ဆောင်ရန် အလှမ်းဝေးကွာနေဆဲဖြစ်ပါသည်။ တောင်းဆိုချက်များနှင့် လုံးဝဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်နေသည်မှာ ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသည် တပြည်ထောင်စနစ်ကို အခြေခံထားပါသည် (Siegner၊ ၂၀၁၉၊ စာ-၁၈)။
၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲနောက်ပိုင်း ဦးသိန်းစိန်၏ အရပ်သားတစ်ပိုင်းအစိုးရ လက်ထက်တွင် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျှော့ချရန် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကဲ့သို့ပင် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျှော့ချခြင်းသည်လည်း ဗဟို နှင့် ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသအဆင့် အင်စတီကျူးရှင်းများအကြား လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာ ခွဲဝေပေးသည့် နည်းလမ်းတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ အမျိုးသားအဆင့်နှင့် ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီး အဆင့်အသီးသီးတွင် ပါလီမန်များနှင့် တိုင်းရင်းသားပြည်နယ် ခုနှစ်ခုအပါအဝင် ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီး ၁၄ ခု တို့တွင် လွှတ်တော် (အစိုးရအဖွဲ့များ) ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီးအဆင့် အစိုးရအဖွဲ့များ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာမှာ ဗဟိုအစိုးရ လက်အောက်တွင် ရှိနေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေအရ ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးများအတွက် ဝန်ကြီးချုပ်များ ရွေးချယ်ခန့်အပ်ရေး အာဏာသည် သမ္မတလက်ထဲတွင်သာ အဓိက ရှိနေပြီး သမ္မတသည် ထိုရာထူးအတွက် တင်မြှောက်မခံရသော လွှတ်တော်အဖွဲ့ဝင်ကိုပင် ရွေးချယ်နိုင်ခွင့် ရှိပါသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ဗဟိုအစိုးရသည် ဒေသခံပြည်သူများ၏ လိုအင်ဆန္ဒများကို ထည့်သွင်းမစဉ်းစားဘဲ ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီးအဆင့်မှ ဝန်ကြီးချုပ်များကို ရွေးချယ်ခန့်အပ်နိုင်ပါသည် (Ninh & Arnold၊ ၂၀၁၆၊ စာ-၂၂၇)။ ၎င်းကိုကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ဗဟိုအစိုးရနှင့် စစ်တပ်သည် အာဏာရပ် အားလုံးကို လက်ဝါးကြီးအုပ် ချုပ်ကိုင်ထားသောကြောင့် တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများအတွက် လုပ်ပိုင်ခွင့် အပြည့်အဝမရရှိတော့ကြောင်း ဖော်ပြနေပါသည်။ ထို့ကြောင့် ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ်နှောင်းပိုင်း ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု လျှော့ချရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများသည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ၏ တောင်းဆိုချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ရန် ပြည့်စုံလုံလောက်မှု မရှိခဲ့ပေ။
၂၀၁၅ ခုနှစ် အထွေထွေ ရွေးကောက်ပွဲတွင် NLD သည် တောင်ပြိုကမ်းပြို အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီးနောက် အဓိကအားဖြင့် ၂၁ရာစု ပင်လုံညီလာခံ စီစဉ်ကျင်းပကာ လက်ရှိ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဆက်လက် အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်၊ မေလ၊ ၂၄ ရက်တွင် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သော ညီလာခံ ဒုတိယအစည်းအဝေးတွင် တပ်မတော်နှင့် EAOs တို့အပါအဝင် သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အသီးသီးက ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ် အယူအဆများကို အခြေပြုသည့် နိုင်ငံ တည်ထောင်ရန် ယေဘုယျအားဖြင့် သဘောတူခဲ့ကြပါသည် (Kipgen၊ ၂၀၁၇)။ သို့ဖြစ်စေကာမူ စစ်တပ်ကျောထောက်နောက်ခံပြုထားသည့် ပြည်ထောင်စုကြံ့ခိုင်ရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးပါတီ (USDP) အပါအဝင် ပြည်သူ့ရှေ့ဆောင်ပါတီ၊ ပြည်သူ့ပါတီနှင့် NLD ကဲ့သို့ ဗမာအများစုပါဝင်သော နိုင်ငံရေးပါတီများအတွက် ဖက်ဒရယ်ဟူသည့် ဝေါဟာရသည် နိုင်ငံရေးအရ ထိလွယ်ရှလွယ် ဖြစ်နေဆဲပင် ဖြစ်ပါသည်။ NLD သည် “ဒီမိုကရေစီ ဖက်ဒရယ်” အဖြစ် ပြန်ဆိုထားသော စကားရပ်ကို အသုံးပြုသော်လည်း “ဖက်ဒရယ်” ဟူသော စကားလုံးကို ရှေ့ဆုံးတွင် ထားသုံးရန် ငြင်းဆန်ခဲ့ ပါသည်၊ ထိုသို့ရွေးချယ်အသုံးပြုခြင်းသည် အစိုးရ၏ ဦးစားပေးကိစ္စရပ်ကို ထင်ရှားစွာ ပေါ်လွင်စေပါသည် (Nang Seng Raw & San Nay Thway၊ ၂၀၂၀)။ ထို့အပြင် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖော်ဆောင်ရန် အကြမ်းဖျင်း သဘောတူခဲ့သော်ငြားလည်း ဖက်ဒရယ်စနစ်၏ အသေးစိတ်ကျသော ဝိသေသလက္ခဏာရပ်များနှင့် ပတ်သက်၍ ပါဝင်သူတစ်ဦးချင်းစီ၏ သဘောထားအမြင်များမှာ အငြင်းပွားဖွယ်ရာ အကြောင်းအရင်းတစ်ခု အဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေပါသည်။ တပ်မတော်သည် ဗဟိုကချုပ်ကိုင်ထားသော အတူပေါင်းစည်းသည့် ဖက်ဒရယ်အစီအမံကိုသာ လက်ခံခွင့်ပြုသည်မှာ သိသာထင်ရှားနေသောကြောင့် ထိုသဘောထား တင်းမာနေသည့် ဆွေးနွေးမှုများမှ အမြင်ကွဲလွဲမှုများစွာ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးတွင် မဆုတ်သာ မတိုးသာသော အခြေအနေဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို အကျပ်ဆိုက်စေခဲ့ပါသည်။
အားလုံးခြုံကြည့်သော် ဗမာတို့ဦးဆောင်သည့် ဒီမိုကရေစီဖော်ဆောင်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်သည် လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားများ မျှော်မှန်းသော နိုင်ငံရေးအပြောင်းအလဲနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ် ဖြစ်ပေါ်လာရန် အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိပေ၊ ထို့ကြောင့် ၎င်းကို ဤလုပ်ငန်းစဉ်၏ အားနည်းချက်တစ်ခု အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုလက်ခံသင့်ပါသည်။ အမှန်အားဖြင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့် ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို သီးခြားစီ မသတ်မှတ်သင့်ပါ။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် စနစ်နှစ်ခုလုံးကို လိုအပ်ပြီး လူများစုအတွက် သာမက လူနည်းစု အုပ်စုများ အတွက်လည်း အသုံးပြုရန် သင့်တော်ကောင်းမွန်ပါသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းယူပြီးနောက် လူနည်းစု တိုင်းရင်းသားများ၏ နှစ်ပေါင်းကြာညောင်းလှပြီဖြစ်သည့် ဖက်ဒရယ်အိပ်မက်သည် မဝေးတော့သည့် အနာဂတ်တွင် လက်တွေ့ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းရှိ၊မရှိ စောင့်ကြည့်ရမည် ဖြစ်ပါသည်။ တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများနှင့် ဒီမိုကရေစီထောက်ခံသော ဗမာ့အင်အားစုများသည် အနာဂတ် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် တည်ထောင်ရန် ဘုံမျှော်မှန်းချက်ဖြင့် စည်းလုံးညီညွတ်လာ နိုင်မည်လား။
ရှေ့ဆက် မည်သည့်ဖက်ဒရယ်စနစ်ပုံစံမျိုး ဖြစ်မည်နည်း။
၂၁ ရာစုပင်လုံညီလာခံမှ ဖြစ်ပေါ်လာသော တိုးတက်မှုများရှိသော်ငြားလည်း ဗမာအများစုပါဝင်သော နိုင်ငံရေးပါတီများ/တပ်မတော်နှင့် လူနည်းစု နိုင်ငံရေးနှင့် လက်နက်အဖွဲ့များသည် ၎င်းတို့ တည်ဆောက် လိုသည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့်ပတ်သက်၍ အသေးစိတ် တိတိကျကျ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်း မရှိကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ ဖက်ဒရယ်အစီအမံတစ်ရပ်ကို လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်နိုင်မည့်နည်းလမ်းကို နားလည်သိရှိရန်အလို့ငှာ စာရေးသူတို့ သုတေသနသည် ဗမာအများစုပါဝင်သည့် နိုင်ငံရေးပါတီများ၏ ရပ်တည်ချက်နှင့် အကျိုးစီးပွားတို့ကို ဖော်ထုတ်ရန် ရည်ရွယ်ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ သို့ရာတွင် စာရေးသူတို့၏ သုတေသနစီမံကိန်း အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းနှင့် အထူးသဖြင့် အချက်အလက် ကောက်ယူခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်သည် ဖေဖော်ဝါရီလ၊ ၁ရက်နေ့ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ရပ်နားလိုက်ရပါသည်။ အဆိုးထဲကအကောင်းဟုဆိုရမည်ပင် စာရေးသူတို့ ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတွင် မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်ခဲ့ရသည့် အာဏာသိမ်းယူမှုကြီးကြောင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့်ပတ်သက်၍ လူအများစိတ်ဝင်စားမှုကို ပိုမိုရရှိလာပြီး ဒီမိုကရေစီစနစ်နှင့်တန်းတူ အရေးကြီးကိစ္စရပ်အဖြစ် သတ်မှတ်လာကြပါသည်။
မြန်မာ “ပြည်မကြီး” နှင့် ပြည်နယ်ခုနှစ်ခုတွင် မှီတင်းနေထိုင်သော တိုင်းရင်းသားလူနည်းစုများ အားလုံးသည် အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ကြောင်း တက်ကြွစွာ ဆန္ဒထုတ်ဖော်လျက် ရှိပါသည်။ ဆန္ဒပြပွဲများအတွင်း ၎င်းတို့၏ တောင်းဆိုမှုများမှာ ခိုင်မာပြတ်သား၍ အလှမ်းကျယ်လွန်းလှပါသည်၊ ထိုအထဲတွင် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဖျက်သိမ်းရေး၊ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတည်ထောင်ရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့် ရရှိရေးတို့ (Fishbein & Kyaw Hsan Hlaing၊ ၂၀၂၁) ပါဝင်သည်။ ထိုတောင်းဆိုမှုများတွင် တိုင်းရင်းသား လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များ၏ သဘောထားအသံများ ပဲ့တင်ထပ်လို့နေပါသည်။ အာဏာသိမ်းသည့်အချိန်ကစ၍ EAOs အများစု၊ အထူးသဖြင့် ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော် (KIA) နှင့် ကရင်အမျိုးသားအစည်းအရုံး (KNU) တို့သည် မြန်မာ့တပ်မတော်နှင့် အရှိန်ပိုမိုပြင်းထန်စွာ တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိပါသည်။ ၎င်းတို့သည် EAO ထိန်းချုပ်နယ်မြေများသို့ လာရောက်ခိုလှုံသော ဗမာများအတွက် နေဖို့နေရာနှင့် စားနပ်ရိက္ခာများလည်း ထောက်ပံ့ပေးထားပါသည်။ ထို့အပြင် EAOs တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းမှ လူငယ်များနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ပြည်သူ့ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (PDF) ကိုလည်း စစ်ရေးသင်တန်းများ လေ့ကျင့်သင်ကြားပေး နေပါသည် (Cabot၊ ၂၀၂၁)။ PDF သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ် ဖက်ဒရယ် တပ်မတော်အတွက် မျိုးစေ့ချ အစပျိုးသည့် ရှေ့ပြေးတပ်ဖွဲ့အနေဖြင့် ပုံဖော်ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည် (Al Jazeera နှင့် သတင်းဌာနများ၊ ၂၀၂၁)။ လူနည်းစု တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများ၏ လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် ပြောဆိုချက်တိုင်းကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ၎င်းတို့သည် ၁၉၄၇ ပင်လုံစာချုပ်နှင့်အညီ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်နှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်ကို ရရှိလိုကြောင်း ပြသလျက်ရှိပါသည်။
သို့ဖြစ်စေကာမူ အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ပြီးနောက် ဗမာအများစုပါဝင်သော နိုင်ငံပါတီများအနေဖြင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖော်ဆောင်ရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ၎င်းတို့၏ သဘောထားများကို တိကျပြတ်သားစွာ ထုတ်ပြန်ကြေညာခြင်းမရှိသေးပေ။ လမ်းမထက် ဆန္ဒပြပွဲများမှ ကြွေးကြော်သံများတွင် ပဲ့တင်ထပ်နေသည့် ၎င်းတို့၏ ကနဦး တောင်းဆိုမှုများမှာ “စု၊ ရွေး၊ လွှတ်” ဖြစ်သည့် - ၁) မတရားဖမ်းဆီးခံထားရသော အောင်ဆန်းစုကြည်နှင့် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများအားလုံး ချက်ချင်းလွှတ်ပေးရန်၊ ၂) ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်ကို အသိအမှတ်ပြုလက်ခံပေးရန်နှင့် ၃) လွှတ်တော်အစည်းအဝေးကျင်းပပေးရန်တို့အတွက် အဓိက အလေးပေး ထားပါသည်။ လူနည်းစုတိုင်းရင်းသားများအပါအဝင် ဒီမိုကရေစီထောက်ခံသောအုပ်စုများက စုပေါင်း၍ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရက်တစ်ပြည်ထောင်စုတည်ထောင်ရန် လိုအပ်ကြောင်း ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် ကိုယ်စားပြု ကော်မတီ (CRPH - ရာထူးမှထုတ်ပယ်ခံရသည့် NLD ရွေးကောက်ခံအဖွဲ့ဝင်များနှင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ပါလီမန်တစ်ရပ်) ထံသို့ ဖိအားပေးပြောဆိုပြီးမှသာလျှင် ၎င်းတို့သည် ဖက်ဒရယ်စနစ် ဖော်ဆောင်ရေး အတွက်ပါ ထည့်သွင်း၍ စတင်ကြွေးကြော်တောင်းဆိုခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
မတ်လ၊ ၃၁ ရက်နေ့တွင် CRPH သည် ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ရုတ်သိမ်းခဲ့ပြီး ‘ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပဋိညာဉ်’ ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါသည် (ဧရာဝတီ၊ ၂၀၂၁)။ ဖက်ဒရယ်ပဋိညာဉ်တွင် တန်းတူအခွင့်အရေးများ၊ လွတ်လပ်မှု၊ တရားမျှတမှု၊ ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်၊ အပြန်အလှန် အသိအမှတ်ပြု လေးစားမှု၊ ချစ်ကြည်ရိုင်းပင်းမှု၊ သွေးစည်းညီညွတ်မှုတို့ဖြင့် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စု တည်ထောင်ရန် တိုင်းရင်းသားပြည်သူများအားလုံး ပူးပေါင်းပါဝင်ဆောင်ရွက်၍ ပဋိပက္ခများ ဖြစ်ပွားရသည့် အရင်းခံ အကြောင်းရင်းများကို အမြစ်ဖြတ်ချုပ်ငြိမ်းစေရန် အလေးထား ဖော်ပြထားပါသည်။ ပဋိညာဉ်တွင် “ငြိမ်းချမ်းသာယာသည့် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုကြီး တည်ဆောက်နိုင်ရန်အတွက် ပြည်ထောင်စု၏ မူရင်းပဋိညာဉ်ဖြစ်သည့် ပင်လုံစာချုပ်၊ ပင်လုံကတိကဝတ်နှင့် ပင်လုံမူတို့ကို ပြန်လည် အကောင်အထည် ဖော်ရန် လိုအပ်ကြောင်း” တရားဝင်ကြေညာထားပါသည် (ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြု ကော်မတီ၊ ၂၀၂၁၊ စာ-၈)။ အများစုသည် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုတည်ထောင်ရန် သန္နိဋ္ဌာန်ချမှတ် ဆောင်ရွက်ခြင်းအား အရေးပါသည့် အရွေ့တစ်ခုအဖြစ် ကြိုဆိုလက်ခံသော်လည်း အလားတူ ကတိကဝတ်များနှင့် သဘောတူညီမှုများကို ယခင်က အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ဖောက်ဖျက်ခဲ့သောကြောင့် အချို့သော တိုင်းရင်းသား အုပ်စုများကမူ ၎င်းအပေါ် ယုံကြည်မှုကင်းမဲ့နေဆဲဖြစ်ပါသည်။ ပဋိညာဉ်တွင် ပါဝင်သော အဖွဲ့အစည်းများ အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော်ငြားလည်း EAOs အများစုသည် မတင်မကျအခြေအနေဖြင့်သာ သဘောတူ လက်ခံခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး အခြားအဖွဲ့များက ၎င်းကို အယုံအကြည်မရှိကြောင်း ပွင့်လင်းစွာ ထုတ်ဖော်ခဲ့ပါသည်။ ပဋိညာဉ်အရ ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ထားသော ကြားကာလ အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရအဖွဲ့သည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည့် ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပထမမူကြမ်းဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများအားလုံး သွေးစည်းညီညွတ်လာစေရန် အောင်မြင်စွာ လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းရှိ၊မရှိ စောင့်ကြည့်ရဦးမည် ဖြစ်ပါသည် (Saw Thonya၊ ၂၀၂၁)။
အချုပ်အားဖြင့် စာရေးသူတို့သည် ဗမာအများစုပါဝင်သော ဒီမိုကရေစီထောက်ခံသောအုပ်စုများနှင့် လူနည်းစုဖြစ်သော ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရှိရန် ကြိုးပမ်းနေသည့် တိုင်းရင်းသားအုပ်စုအားလုံးတို့သည် အများအားဖြင့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖော်ဆောင်ရန် လိုအပ်ကြောင်း ထောက်ခံပြောဆိုကြသည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ရပါသည်။ ထိုဒီမိုကရက်တစ်အင်အားစုတစ်ခုစီသည် မတူညီသော နိုင်ငံရေး အစီအစဉ်များ ရှိကြသော်လည်း ၎င်းတို့အားလုံးသည် ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရက်တစ် ပြည်ထောင်စု ဖြစ်ပေါ်လာစေရန် အတူယှဉ်တွဲ ဆောင်ရွက်နိုင်ပါသည်။ သို့ဖြစ်စေကာမူ ယခုအချိန်ထိ အင်အားစုတစ်စုမျှ ၎င်းတို့ တိုက်ပွဲဝင်နေသည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်ပုံစံကို ရှင်းလင်းပြတ်သားစွာ ဖော်ပြခြင်း မရှိ၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဖက်ဒရယ်စနစ်အခြေခံသော အစိုးရအဖွဲ့အစည်းမျိုး ဖြစ်ပေါ်လာစေရန် လိုအပ်သော အသေးစိတ်အစီအမံများ ထားရှိရေးနှင့်ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားမှုများ ဆက်လက်တည်ရှိနေပါသည်။ ဘလူမင်တန်မြို့၊ အင်ဒီယာနာတက္ကသိုလ်ရှိ ဒီမိုကရေစီအခြေခံဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ အထောက်အကူပြုရေး ဌာန (Center for Constitutional Democracy) မှ ပါမောက္ခ ဒေးဗစ်ဝီလီလျံက မြန်မာနိုင်ငံသည် အများနှင့်မတူတစ်မူထူးခြားသဖြင့် အခြားသောနိုင်ငံများ၏ ဖက်ဒရယ်ပုံစံများကို လက်ခံကျင့်သုံးရန် မသင့်တော်သောကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် အသင့်တော်ဆုံးဖြစ်သော ဖက်ဒရယ်ပုံစံကို ပုံဖော်ရေးဆွဲရမည်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် ထိုသို့ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် အချိန်များစွာပေး၍ တစိုက်မတ်မတ် လုပ်ဆောင်ရမည် ဖြစ်သော်လည်း ၎င်းကို မဖြစ်မနေ ပြုလုပ်ရန် လိုအပ်ကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့ပါသည် (ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန၊ မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသား စည်းလုံးညီညွတ်ရေး အစိုးရ၊ ၂၀၂၁၊ ၁း၄၄း၁၅)။ ၁၉၄၇ ပင်လုံစာချုပ်သည် ပထမခြေလှမ်းဖြစ်လင့်ကစား ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာကြာ စစ်အုပ်ချုပ်မှု၊ ပဋိပက္ခနှင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ရခြင်းများသာမက မကြာသေးမီအချိန်က စစ်တပ် အာဏာသိမ်းယူမှု တို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများကို သိမှတ်လက်ခံ၍ အလေးအနက် ထည့်သွင်း စဉ်းစားပေးရမည် ဖြစ်ပါသည်။ လူမှုအသိုက်အဝန်းများနှင့် နယ်မြေဒေသအားလုံးကို ပေါင်းစည်းညီညွတ်စေရန်အလို့ငှာ ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီးတစ်ခုစီသာမက လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တိုင်းမှ လိုလားသော ဖက်ဒရယ်စနစ်ပုံစံနှင့် အစီအမံများကိုလည်း ရှင်းလင်းတိကျစွာ နားလည်သိရှိရန် မုချ လိုအပ်ပါသည်။ အနာဂတ် ဖက်ဒရယ် ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံတော် အောင်မြင်စွာ တည်ထောင်နိုင်ရန်အတွက် ဗမာအများစု ပါဝင်သော အုပ်စုများနှင့် တိုင်းရင်းသားအုပ်စုများသည် ၎င်းတို့ လိုလားသည့် ဖက်ဒရယ်ပုံစံကို အသေးစိတ်ကျကျ ပြည့်စုံစွာ ဖန်တီးဖော်ထုတ်နိုင်ရန် အတူလက်တွဲဆောင်ရွက်သွားကြရမည် ဖြစ်ပါတော့သည်။
မှတ်စု
၁။ ထိုနယ်မြေဒေသများကို သီးခြားလွတ်လပ်သောနိုင်ငံများအဖြစ် သိမ်းပိုက်ရယူထားပြီးဖြစ်သည့်အတွက်ကြောင့် (Williams & Sakhong၊ ၂၀၀၅) ၎င်းတို့၏လူမျိုးစု သို့မဟုတ် အခြားလူဦးရေဆိုင်ရာအမှတ်အသားကို ထည့်သွင်းမစဉ်းစားဘဲ ၎င်းတို့၏သက်ဆိုင်ရာကိုယ်စားလှယ်များအား ၎င်းတို့ပြည်သူလူထုအားလုံး၏ ကိုယ်စားလှယ်များအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါသည်။
ကျမ်းညွှန်း
Al Jazeera and News Agencies. (2021, May 6). Myanmar’s anti-coup bloc to form a ‘defence force’. Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2021/5/6/myanmars-anti-coup-bloc-to-form-a-defence-force
Bonoli, G., Natili, M. and Trein, P. (2018). A federalist’s dilemma: Trade-offs between social legitimacy and budget responsibility in multi-tiered welfare states. Journal of European Social Policy, 29(1), 56−59. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/0958928718781294
Cabot, C. (2021, April 14). Myanmar ethnic groups unite in fight against army, sights set on federal rights. France 24.https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210414-myanmar-ethnic-groups-unite-in-fight-against-army-sights-set-on-federal-rights
Committee Representing Pyidaungsu Hluttaw. (2021). Federal Democracy Charter Part – I. https://crphmyanmar.org/wp-content/uploads/2021/04/Federal-Democracy-Charter-English.pdf
Fishbein, E. & Kyaw Hsan Hlaing. (2021, March 29). Protests unite Myanmar’s ethnic groups against common foe. Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2021/03/29/myanmar-protests-coup-ethnic-groups-military-federal-democracy/
Kipgen, N. (2017, June 5). Challenges of Myanmar’s Peace Process. The Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/1262623/challenges-of-myanmars-peace-process
Ministry of Education, National Unity Government of Myanmar. (2021, July 3). MoE, NUG online education public lecture series-II: Federalism, ethnic conflict and Myanmar. [Video]. Youtube. https://youtu.be/iSgqrz5-_Xc
Nang Seng Raw & San Nay Thway. (2020). Bridging the gap: Understanding different interpretations of key terminology in Myanmar’s peace process. Peace Leadership and Research Institute, Thabyay Education Foundation.
Ninh, K. N. B., & Arnold, M. (2016). Decentralization in Myanmar: A Nascent and Evolving Process. Journal of Southeast Asian Economies, 33(2), 224–241. http://www.jstor.org/stable/44132303
Riker, W. H. (1964). Federalism: origin, operation, significance. Little, Brown & Co.
Saw Thonya. (2021, May 24). Draft Federal Union Constitution to be finalized in December.
Burma News International. https://www.bnionline.net/en/news/draft-federal-union-constitution-be-finalized-december
Siegner, M. (2019). In search of the Panglong spirit: The role of federalism in Myanmar's peace discourse. Hanns Seidel Foundation Myanmar Office.
The Irrawaddy. (2021, April 5). Shadow Government Outlines Federal Union Plan for Myanmar’s Future. https://www.irrawaddy.com/news/burma/shadow-government-outlines-federal-union-plan-myanmars-future.html
Williams, D. C. & Lian H. Sakhong. (2005). Designing federalism in Burma. UNLD Press. https://www.repository.law.indiana.edu/facbooks/122
Σχόλια